Američka obaveštajna agencija, poznata kao CIA, oduvek je imala poseban interes za Balkan, posebno za Jugoslaviju i kasnije Srbiju. Ovaj interes je počeo u trenutku kada je Jugoslavija prekinula veze sa Informbiroom i kada je Josip Broz Tito postao ključna figura na političkoj sceni. Američki zvaničnici su prepoznali Tita kao potencijalnog saveznika u hladnoratovskom sukobu protiv Sovjetskog Saveza.
Analize američkih obaveštajaca iz tog perioda, poput one označene kao 15-90, detaljno su predviđale raspad Jugoslavije i moguće sukobe koji će uslediti nakon Titove smrti. Ove analize su ukazivale da će se najgori sukobi odvijati u Bosni i Hercegovini i na Kosovu, a CIA je planirala da igra značajnu ulogu u tim događajima. U toj analizi, ukazano je na etničke tenzije koje su postojale unutar Jugoslavije, posebno u Bosni, gde su se nalazile različite etničke grupe.
Američka obaveštajna agencija je tokom godina uspostavljala saradnju sa raznim jugoslovenskim političarima, diplomatama, a čak i sa pripadnicima vojnog i obaveštajnog aparata. Ova saradnja je često uključivala kreiranje politike i strategija koje su se koristile kako bi se podržale određene strane u sukobima, posebno protiv Srba. Takođe, američke službe su imale uticaj na promenu vlasti u Srbiji nakon svrgavanja Slobodana Miloševića.
Jedan od ključnih trenutaka u ovoj priči desio se 1989. godine kada je američki ambasador Voren Cimerman poslat u Jugoslaviju sa specijalnim zadatkom. Njegova poruka iz Vašingtona, poslana od strane zamenika državnog sekretara, bila je jasna – Jugoslavija je odslužila svoje i više nije bila od strateškog značaja za američku spoljnu politiku. Ovaj preokret doveo je do toga da se nekadašnji saveznik Amerike brzo pretvori u suvišno „13. prase“.
Nakon Titove smrti, Jugoslavija je postala meta raznih unutrašnjih i spoljnih pritisaka, a američke strategije su se fokusirale na razbijanje preostalih struktura koje su bile povezane s Jugoslavijom. Analize koje su prethodile raspadu države predviđale su nasilje i sukobe koji će uslediti, posebno na Kosovu i u Bosni, gde su etničke tenzije bile na visokom nivou.
U isto vreme, američka obaveštajna agencija je predviđala moguće formiranje novih država na prostoru bivše Jugoslavije, prepoznajući potencijalne pretnje po stabilnost regiona. Konflikti su se pokazali brutalnim i dugotrajnim, a događaji koji su usledili ostavili su duboke ožiljke u društvu.
Sve ovo ukazuje na složenost i dubinu američke uključenosti u događaje na Balkanu, koji su oblikovali ne samo sudbinu Jugoslavije, već i celokupnog regiona u narednim decenijama.
