„Veliki Getsbi“ je roman F. Skota Ficdžeralda, objavljen aprila 1925. godine, koji se često doživljava kao simbol glamura i dekadencije 1920-ih godina u Americi. Međutim, ova percepcija često zanemaruje dublje teme i složenosti priče. Sam autor je uočio nerazumevanje svog dela, izjavivši da nijedna kritika nije imala pravu predstavu o knjizi.
Džej Getsbi, glavni lik, predstavlja američki san, ali i njegove granice. On je bogat krijumčar alkohola koji teži ljubavi prema Dajzi, nekadašnjoj devojci. Iako simbolizuje mogućnosti koje pruža američko društvo, njegova sudbina je tragična i besmislena, što naglašava mračniju stranu američkog sna.
Roman je prvobitno doživeo slab prijem, a Ficdžerald je umro u uverenju da je njegovo delo zaboravljeno. Međutim, tokom Drugog svetskog rata, knjiga je postala popularna kada je distribuirana američkim vojnicima, što je dovelo do njenog ponovnog otkrivanja. Tokom 1950-ih, sa porastom interesa za američki san, roman je postao deo obavezne lektire.
„Veliki Getsbi“ je inspirisao brojne filmske adaptacije, pozorišne predstave i druge medije. Holivud je dodatno popularizovao priču, a reč „getsbijevski“ se prvi put pojavila 1977. godine. Zanimljivo je da je nakon isteka autorskih prava na roman 2021. godine, došlo do eksplozije kreativnih adaptacija i reinterpretacija.
Jedan od novih projekata je roman „Nick“ Majkla Ferisa Smita, koji se fokusira na Nika Karaveja, naratora „Velikog Getsbija“. Ovaj roman istražuje Nikovu pozadinsku priču i njegove unutrašnje borbe, posebno nakon povratka iz Prvog svetskog rata. Smit je prvobitno naišao na Getsbijevu priču u srednjoj školi, ali je njen značaj shvatio tek u odrasloj dobi.
Smit i drugi kritičari smatraju da je Nik ključan za razumevanje romana. On predstavlja posrednika između čitatelja i Getsbija, dok njegov ambivalentni odnos prema glavnom liku donosi dodatnu složenost priče. U svom narativu, Nik doživljava unutrašnju krizu koja odražava šire teme gubitka i neostvarenih snova.
Stručnjak za američku književnost, Vilijam Kejn, naglašava da Ficdžerald koristi Nika kao naratora kako bi prikazao dublje emocionalne slojeve priče. Kroz Nikovu perspektivu, čitatelj može prepoznati ne samo glamur, već i melanholiju koja prožima američki san.
Roman takođe postavlja pitanja o klasnim granicama i nejednakosti, što je posebno relevantno u današnje vreme. Ficdžerald prikazuje američki san kao moćan, ali nedostižan cilj za mnoge, naglašavajući da ni bogatstvo ne može prevazići društvene prepreke.
Pored toga, roman se suočava s kritikama zbog svojih zastarelih prikaza žena i rasnih pitanja. Ženski likovi su često prikazani kroz mušku perspektivu, dok su Afroamerikanci u delu predstavljeni na stereotipan način. Međutim, savremeni autori su počeli da reinterpretiraju ove aspekte, stvarajući nova dela koja se bave ovim temama iz savremenog ugla.
Na kraju, „Veliki Getsbi“ ostaje relevantan i privlačan zbog svoje sposobnosti da se prilagodi potrebama različitih generacija. Bez obzira na to kada se čita, svaka nova generacija može pronaći nešto novo i značajno u ovoj klasičnoj priči o ljubavi, gubitku i potrazi za identitetom.
