Duboko ispod šumskog tla, na mestima gde se ukrštaju vlaga, stara stabla i specifičan sastav zemljišta, krije se jedan od najvrednijih prirodnih resursa Srbije – tartuf. Ova jedinstvena gljiva, koja se ceni u gastronomiji širom sveta, postala je predmet potrage iskusnih tartufara, ali i sve većeg interesovanja domaćih i stranih tržišta.
Iako postoji više stotina vrsta tartufa, samo desetak je jestivo, a najkvalitetniji – beli i crni – formiraju se u strogo određenim uslovima. Ove gljive rastu pod zemljom, najčešće uz korenje hrasta, topole i leske, što ih čini gotovo nemogućim za veštačko uzgajanje. Njihov intenzivan miris prirodno privlači svinje, dok su psi obučeni posebno za potragu na terenu. Zbog svoje retkosti i specifične arome, koja brzo ispari nakon vađenja, tartuf je jedan od najskupljih gastronomskih delikatesa.
Srbija, iako nije toliko poznata kao neke evropske zemlje poput Italije i Hrvatske, tiho gradi reputaciju skrivenog lidera u proizvodnji tartufa. Šume oko reka Jasenice, Karaša, Bosuta, Lugova, kao i područje Deliblatske peščare, Obedske bare i planine poput Rudnika, Kosmaja, Fruške gore i Oplenca, pružaju idealne uslove za rast tartufa. Domaći tartufari tvrde da su srpski tartufi posebnog kvaliteta – intenzivnog mirisa i ukusa koji se često upoređuju sa najcenjenijim evropskim primerima. U trenutku kada je sezona zimskog belog tartufa u punom jeku, berači svakodnevno obilaze teren u potrazi za primerima koji na tržištu mogu dostići cene do 5.000 evra po kilogramu.
Zanimljivo je da domaći sakupljači godinama razvijaju prodajne kanale, pa značajan deo roda završava u Istri i na poznatim italijanskim pijacama tartufa. Uz svež tartuf, sve više proizvođača bavi se preradom, nudeći proizvode poput pašteta i ulja, što otvara dodatne izvore prihoda. Država prepoznaje potencijal, s obzirom na to da tartufi spadaju među proizvode sa najvećom ekonomskom vrednošću po kvadratnom metru, što ih čini jednom od najperspektivnijih nišnih grana poljoprivrede.
Sporazum o slobodnoj trgovini sa Kinom, koji je stupio na snagu u 2024. godini, otvorio je vrata srpskim tartufima ka ogromnom azijskom tržištu. Ipak, stručnjaci upozoravaju da Kina već prednjači u proizvodnji gljiva, pa bi fokus trebalo da ostane na evropskim i američkim kupcima koji traže kvalitet, autentičnost i provereno poreklo.
Put do premium brenda zahteva profesionalizaciju, a stručnjaci ističu nekoliko ključnih koraka za postizanje uspeha. Prvi korak je sertifikacija kvaliteta i jasno označavanje porekla proizvoda, zatim stroga kontrola higijene i otkupnih lanaca. Ulaganje u marketing i brendiranje „srpskog tartufa“ je takođe od suštinskog značaja, kao i razvoj plantaža sa mikoriziranim sadnicama koje omogućavaju stabilniji i održiviji prinos.
Plantažni uzgoj već daje rezultate u svetu, a stručnjaci veruju da bi Srbija, uz pravilna ulaganja, mogla postati jedan od prepoznatljivih izvoznika tartufa u narednih deset godina. Cene tartufa variraju – crni tartuf slabijeg kvaliteta prodaje se za 50 do 100 evra po kilogramu, dok se beli, najređi i najcenjeniji, kreće od 800 do 2.000 evra. Vrhunski primerci, retki i savršeno formirani, dostižu cene do 5.000 evra po kilogramu, što ovu gljivu čini jednim od najprofitabilnijih prirodnih resursa regiona.
Srbija se tako postepeno pozicionira kao neotkrivena sila u svetu tartufa. Ako iskoristi trenutni momentum – uz pametne strateške odluke, standardizaciju i snažan marketing – „srpski tartuf“ mogao bi uskoro postati brend koji će se ceniti širom sveta, baš kao što se danas vrednuju njegovi istarski ili italijanski rođaci.
