Josip Broz Tito, dugogodišnji lider socijalističke Jugoslavije, umro je 4. maja 1980. godine, ostavljajući iza sebe složenu političku zaostavštinu koja se i danas raspravlja. Rođen 7. maja 1892. u Kumrovcu, Tito je bio ključna figura u formiranju socijalističke Jugoslavije nakon Drugog svetskog rata. Njegova karijera započela je kao radnički lider u Zagrebu, gde je postao član Socijaldemokratske stranke Hrvatske i Slavonije.
Tito je tokom Prvog svetskog rata služio kao vojnik Austro-Ugarske, gde je bio zarobljen od strane Rusa. Tokom svog boravka u Rusiji, odbio je da se priključi jugoslovenskim dobrovoljcima. Nakon rata, povukao se u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, gde se posvetio sindikalnom radu i bio hapšen zbog svojih političkih aktivnosti.
Godine 1941, nakon okupacije Jugoslavije, Tito je preuzeo vođstvo partizanskog otpora protiv okupatora. Njegova sposobnost da okuplja različite etničke grupe pod jednim okriljem bila je ključna za uspeh partizanskog pokreta. Tito je postao vrhovni komandant Narodnooslobodilačke vojske, a njegov autoritet u zemlji je rastao, posebno nakon oslobođenja Beograda 1944. godine.
Kao predsednik vlade Jugoslavije od 1943. do 1963. i kao predsednik države do svoje smrti, Tito je vodio politiku koja je kombinovala socijalizam sa elementima tržišne ekonomije. Njegova politika socijalističkog samoupravljanja omogućila je radnicima da imaju veći udeo u upravljanju preduzećima, iako je država zadržala kontrolu nad ključnim sektorima.
Nakon sukoba sa Staljinom 1948. godine, Tito je uspeo da se oslobodi sovjetskog uticaja i počeo je da se oslanja na Zapad za vojnu i ekonomsku pomoć. Ova promjena politike je omogućila Jugoslaviji da postane nezavisna i da se pozicionira kao lider Pokreta nesvrstanih, zajedno sa drugim vođama trećeg sveta.
U domaćoj politici, Tito je promovisao decentralizaciju vlasti, što je rezultiralo usvajanjem Ustava 1974. godine, koji je osnažio autonomiju republika unutar Jugoslavije. Iako su ovi koraci izgledali kao napredak, dugoročno su doprineli destabilizaciji zemlje, jer su se pojavili etnički i regionalni sukobi.
Tito je umro u Beogradu 1980. godine, a njegovo nasleđe ostaje predmet debate. Mnogi ga vide kao simbol jedinstva i stabilnosti, dok drugi ukazuju na nedostatak demokratije i ljudskih prava tokom njegovog režima. Njegov način vladavine i ideološke postavke ostavili su dubok trag na političku kulturu Balkana, a Jugoslavija se raspala u krvavim sukobima devedesetih godina.
U godinama koje su usledile, njegovo ime je često korišćeno u političkim diskusijama, dok su se društva u bivšim jugoslovenskim republikama suočila s nasleđem sukoba i nacionalizma. Tito ostaje kontroverzna figura, simbolizujući kako jedinstvo, tako i podelu, zavisno od perspektive posmatrača. Njegova politika nesvrstanosti i pokušaji izgradnje socijalističkog modela koji bi bio drugačiji od sovjetskog, i dalje su inspiracija za mnoge koji se bore za nezavisnost i socijalnu pravdu u svetu.
Kroz svoja dela i odluke, Tito je oblikovao ne samo sudbinu Jugoslavije, već i uticaj na globalnoj sceni, ostavljajući nasleđe koje se preispituje i danas. Njegova smrt označila je kraj jedne ere, ali se sećanje na njega ne gubi, već se prenosi kroz generacije, kao deo složene i često bolne istorije Balkana.
